De Kleine Kring
Tijdens de Tweede Wereldoorlog moeten culturele instellingen en organisaties zich melden bij de Duitse Kultuurkamer. Op deze manier wil de bezetter de media onder controle houden en kunnen zij zelf invloed uitoefenen op de berichten, de literatuur en kunst die worden uitgebracht. Niet alle culturele instellingen en organisaties melden zich aan en kiezen ervoor om ondergronds, dus zonder dat de Kultuurkamer het weet, verder te gaan. Ook Deventer kent een ondergrondse culturele organisatie, namelijk De Kleine Kring.
Door Lotte van den Berg
Voor de Tweede Wereldoorlog is er een vereniging in Deventer, De Deventer Kunstkring, die bestaat uit kunstenaars, musici en schrijvers. Deze vereniging organiseert verschillende culturele activiteiten en komt een aantal keer samen. De meldingsplicht voor culturele instellingen en organisaties wordt niet uitgevoerd door De Deventer Kunstkring en hiermee wordt de vereniging opgeheven. De schrijvers van De Deventer Kunstkring gaan echter ondergronds verder onder de naam De Kleine Kring. Ongeveer één keer per maand komt deze groep schrijvers bij elkaar en bespreken ze onder andere hun eigen werk. Daarnaast worden af en toe schrijvers uit het hele land uitgenodigd om hun schrijfsels te presenteren en te bespreken. De auteurs die lid zijn van De Kleine Kring zijn Gerhard Jan Lugard, Hendrika Akke Dorssen, Jan Rispens, Willem Frederik Caron, Willem Kruseman en Wisse Alfred Pierre Smit.
De Kleine Kring staat onder leiding van Gerhard Jan Lugard. Lugard is een belangrijk persoon geweest voor het behoud van de kennis van de geschiedenis doet hij bronnenonderzoek in het Stadsarchief en de Athenaeumbibliotheek van Deventer en hij publiceert meerdere werken over Deventer, zoals Vijf eeuwen Deventer. In 1962 maakt hij de tentoonstelling “Zo schreef Deventer”: Deventer literatuur uit zeven eeuwen. Hij is opgeleid als archivaris en in Deventer hij heeft gewerkt in museum De Waag. Hij begint als assistent in het museum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog houdt hij een dagboek bij over zijn ervaringen. Op dit moment is niet bekend waar deze dagboeken zijn.
Drie auteurs uit De Kleine Kring die minder bekend zijn, zijn Willem Frederik Caron, Wisse Alfred Pierre Smit en Willem Kruseman. Willem Frederik Caron is geboren in Zwolle en spendeert daar zijn jeugd. In Deventer is hij hoofdinspecteur van de belastingen en in zijn vrije tijd schrijft hij gedichten. Hij heeft onder andere Lekeproat in 1957 gepubliceerd. Een ander minder bekend lid van De Kleine Kring is Wisse Alfred Pierre Smit. Hij is opgeleid tot neerlandicus en doet onderzoek naar onder anderen Jacobus Revius en Joost van den Vondel. Smit is verbonden aan De Kleine Kring door zijn werk als leraar in het middelbaar onderwijs Masscheroen (1941). De laatste van deze drie auteurs is Willem Kruseman. Kruseman is betrokken bij het onderwijs van Deventer als biologiedocent. Als schrijver publiceert hij ook meerdere werken over de natuur, zoals Het “denkende” en handelende dier uit 1948.
De enige vrouw in De Kleine Kring is Hendrika Akke Dorssen. Oorspronkelijk uit Friesland, komt Dorssen in 1919 naar Deventer en gaat daar werken als gemeentesecretaris. Tijdens haar jeugd heeft ze tuberculose en verblijft voor behandeling in verschillende kuuroorden. Daar ontmoet ze onder andere dichter J. Philip van Goethem die haar aanraadt om gedichten te gaan schrijven. Na een kennismaking met patiënten die in het Fries lezen besluit ze om haar poëzie in het Fries te schrijven. Haar eerste gedichtenbundel wordt pas gepubliceerd als ze zestig jaar oud is, namelijk De gouden rider.
Net als Willem Kruseman en Wisse Alfred Pierre Smit is Jan Rispens een docent. Bovendien publiceert hij in 1938 het werk Richtingen en figuren in de Nederlandsche letterkunde na 1880. In zijn leven heeft Rispens veel verzameld en zijn collectie is op dit moment in het bezit van de Athenaeumbibliotheek in Deventer.
De auteurs die hierboven zijn beschreven zijn lid van De Kleine Kring tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de Tweede Wereldoorlog gaat De Kleine Kring verder als Constvaerdige Stockvisch. Neeltje Twijnstra-Brands is op dat moment lid van De Kleine Kring en publiceert onder verschillende namen haar werken, onder andere Nel Twijnstra. Het is niet bekend wanneer De Kleine Kring officieel stopt, omdat er weinig informatie over het literaire gezelschap beschikbaar is. Het vergt meer onderzoek om te achterhalen welke auteurs worden uitgenodigd tijdens de bijeenkomsten van De Kleine Kring en wat voor werken er worden besproken. Een onderzoek dat hopelijk in de toekomst meer aandacht krijgt.
Jan Rispens