Boekenspoor: Het gezonde lichaam
Boeken over gezondheid en het menselijk lichaam zijn van alle tijden. In de middeleeuwen waren boeken over de medicinale werking van kruiden en planten gewild. In de loop der eeuwen nam de kennis over de bouw van het lichaam en de werking van medicijnen sterk toe. Met de ontwikkeling van de wetenschap en techniek verschenen steeds meer medische boeken en groeide de behoefte om het menselijk lichaam in kaart te brengen.
Kruidenboeken
In de middeleeuwen was de belangstelling voor de toepassing van planten en kruiden groot. Kruidenboeken, waarin de medische werking van kruiden en planten werd beschreven, waren meestal te vinden in kloosterbibliotheken. Medische kennis werd toegepast door monniken en zusters en verspreid onder de bevolking. In de 16e eeuw verschuift het accent naar de plantkunde als wetenschap, met als pionier de Duitse arts en plantkundige Leonhart Fuchs (1501-1566). In 1542 verschijnt het prachtig geïllustreerde De historia stirpium. Dit kruidenboek is een mijlpaal in de geschiedenis van de plantkunde en bevat ruim 500 met de hand ingekleurde houtsneden. Bij alle planten en kruiden wordt uitgebreid de geneeskrachtige werking beschreven.
Anatomische atlassen
Naarmate de wetenschap en techniek zich ontwikkelden, verschenen er steeds meer boeken met medische kennis op de markt. Met de opkomende kennis van de microscopie was het vanaf de 17e eeuw bijvoorbeeld mogelijk om de bouw van organen in detail weer te geven. Er werden anatomische atlassen uitgegeven met steeds gedetailleerdere platen van het menselijk lichaam. In 1685 bracht de in Amsterdam geboren arts en anatoom Goverd Bidloo een anatomische atlas uit, die voorzien was van 105 kopergravures. Het was de eerste anatomische atlas waarbij de microscoop was gebruikt om de bouw van het menselijk lichaam gedetailleerd in kaart te brengen.
Seksuele voorlichting: een gevoelig onderwerp
De Groningse Aletta Jacobs (1854-1929) zette zich als eerste vrouwelijke arts vooral in voor de gezondheid van vrouwen. Jacobs was bovendien feministe en voorvechtster van het algemeen vrouwenkiesrecht. In 1899 komen haar idealen voor gelijke rechten voor vrouwen en haar strijd voor seksuele voorlichting samen in haar boek De vrouw: haar bouw en haar inwendige organen, uitgegeven door de Deventer uitgever Kluwer.
Het was het eerste boek dat specifiek over het vrouwenlichaam en gynaecologie ging. Bovendien bevatte het beweegbare platen van de skeletbouw, spieren en organen van de vrouw. In het boek beschrijft Jacobs waarom te veel zwangerschappen slecht zijn voor het vrouwelijk lichaam en promoot ze het pessarium als voorbehoedsmiddel. Het boek oogstte veel kritiek in de Nederlandse samenleving van die tijd. Uiteindelijk werd het een succes en verschenen in de 20e eeuw diverse herdrukken.
