Boekblad in context
In oktober 2022 kocht de Athenaeumbibliotheek na een geslaagde crowdfunding een blad uit een antifonarium aan. Met behulp van de gemeente Deventer, de Vrienden van de Athenaeumbibliotheek en vele particuliere donateurs hebben we nu een uniek boekblad uit de Lebuinuskerk in onze collectie. En dat is uniek. In Deventer hebben we helemaal geen boeken meer uit de Lebuinuskerk. Bovendien is het niet zomaar een blad, maar een kunstwerk: het is prachtig beschilderd.
Antifonarium
Een antifonarium is een koorboek met de beurtzangen die tijdens het dagelijks getijdengebed werden gezongen. Op het blad staat het gezang dat op Stille Zaterdag voor Pasen werd gezongen (Math. 28,1). Naast dat het een bijzonder boekblad is, is het ook een kunstwerk. “Op het blad is veel te zien zoals het wapen van Deventer, een afbeelding van Lebuinus en een afbeelding met naamsvermelding van de schenker”, aldus Suzan Folkerts, conservator van de Athenaeumbibliotheek. "De schenker is Johannes Okel, een kanunnik van het kapittel van de Lebuinuskerk. Hij schonk het koorboek in 1518 aan de kerk. Het is prachtig beschilderd met de afbeeldingen van de heiligen Lebuinus, Margaretha, Marcellinus en Radbodus, die in deze kerk werden vereerd." De rijkversierde pagina is iets om als Deventer trots op te zijn.
Lebuinuskerk
Het is bijzonder dat dit blad nu weer in Deventer is. Uit de Lebuinuskerk zijn nauwelijks boeken van voor de Reformatie overgeleverd, en in Deventer bewaren we zelfs geen enkel boek. Drie boeken, waaronder de beroemde Lebuinuscodex, zijn als pronkstukken terechtgekomen in Museum Catharijneconvent in Utrecht. Die werden in 1854 meegenomen uit Deventer door aartsbisschop Joannes Zwijsen en kwamen terecht in het Aartsbisschoppelijk Museum.
Wat is er te zien?
Op het blad staat het volgende afgebeeld, met de klok mee, kanunnik Johannes Okel, de heilige Lebuinus, het wapen van Deventer met de rijksadelaar, de heilige martelares Margaretha, de heilige missionaris Marcellinus, metgezel van Lebuinus, en bisschop Radbodus, die in de 9e eeuw wegens de Vikingaanvallen zijn toevlucht zocht tot Deventer. De schenker van het blad, Johannes Okel, een kanunnik van het kapittel van de Lebuinuskerk, overleed in 1518. Waarschijnlijk schonk hij nog tijdens zijn leven het antifonarium aan de Lebuinuskerk.
Bekijk hier het boekblad in detail
Herkomst
Uit historische bronnen weten we dat Johannes Okel in 1518 overleed en dat hij een antifonarium in twee delen aan de Lebuinuskerk schonk. Het is bijzonder dat de naam van de schenker staat vermeld, nog bijzonderder is dat het antifonarium in 1670 nog is gezien door een geleerde, die deze aantekening uit een van de delen overschreef (vertaald uit het Latijn): 'In het jaar des Heeren 1018 (sic) heeft de Eerwaardige Heer Johannes Okel, de oudste kanunnik van de St. Lebuinuskerk te Deventer, twee antifonalen laten schrijven en geschonken aan dezelfde kerk, voor het gebruik door de Heren, te weten een zomer- en een winterstuk, en dit is een van die twee.'
In de jaren of eeuwen na 1670 is het antifonarium, net als de andere boeken uit de Lebuinuskerk, verdwenen. Misschien is het al tijdens de oorlog in 1672-1674 ontvreemd of misschien in de eeuwen daarna door iemand meegenomen zoals bij de drie koorboeken in Museum Catharijneconvent. Vorig jaar dook een blad uit dit boek op bij een veiling. En nu is het na ruim 500 jaar terug in Deventer.
Gezongen
Tijdens de presentatie van het blad op 17 november 2022 in de Lebuinuskerk werd een gedeelte van het blad gezongen.
Meer weten?
Stuur een mail naar info-ab@bibliotheekdeventer.nl