Geschiedenis

Voordat je bij de Proosdij naar binnengaat kun je zien hoe mooi architect Janneke Bierman het nieuwe gebouw met het oude heeft verbonden. Door al het glas blijft het monumentale pand in volle glorie zichtbaar. En dat heeft het verdiend, want het is een gebouw met een bijzondere geschiedenis.

Precies op deze plek stond namelijk vroeger de Proosdij, de residentie van de Proost, na de bisschop de belangrijkste religieuze figuur voor Deventer en wijde omtrek (kapittel). De Proost beheerde voor de bisschop de vele bezittingen die de Rooms Katholieke kerk rijk was. Daarmee was de Proosdij niet zozeer een woonhuis maar meer een rentmeesterskantoor. Hoewel er ook wel degelijk proosten waren die hier gewoond hebben. 

De Proosdij was vroeger veel groter. Het bestond namelijk uit dit deel, Stromarkt 19 en het huis ernaast, Sandrasteeg 8. Het oorspronkelijke pand is rond 1130 gebouwd, deels op de fundamenten van een nog ouder kapelletje. Er volgden uitbreidingen, een stadsbrand, verbouwingen en bombardementen. Maar het unieke is dat bij restauratiewerkzaamheden in de jaren 90 de muren en fundamenten blootgelegd werden van de allereerste proosdij. Overigens vooral aan de andere kant, Sandrasteeg 8 dat daarmee het predicaat Oudste stenen huis van Nederland heeft gekregen. En daar delen wij wel mooi de oudste binnenmuur en kelder mee.

Bij de proosdij hoorde vroeger ook een grote tuin. Die is uiteindelijk gesneuveld om plaats te maken voor het SNS gebouw.

Voor wie meer wil weten over de geschiedenis van de proosdij is het boek 'Het oudste huis van Nederland: 900 jaar proosdij in Deventer' door Johans Kreek & Henk Slechte een aanrader.

Indeling

Ben je door de glazen deur dan sta je in de gang oude proosdij, het voormalige Stromarkt 19, voor sommigen misschien nog wel beter bekend als Italiaans restaurant La Fontana. De gang heeft die functie niet meer. De deur wordt niet meer gebruikt. Dit deel wordt ingericht voor een kleine tentoonstelling van bijzondere boeken uit de Athenaeumbibliotheek, de Schatkamer van Deventer boekenstad.

De Athenaeumbibliotheek is de oudste stadsbibliotheek van Nederland, gesticht in 1560. Sinds 2016 maakt ze onderdeel uit van de Bibliotheek Deventer en presenteren we de bijzondere collectie met trots op deze plek. De geschiedenis van de Athenaeumbibliotheek begint als het stadsbestuur van Deventer voor 102,5 goudgulden de boeken van pastoor Phoconius koopt en daarvoor een kast laat timmeren. Door de jaren heen wordt de collectie uitgebreid met kloosterboeken uit Deventer en Diepenveen en met wetenschappelijke boeken voor het Athenaeum Illustre, de hogeschool waaraan de bibliotheek sinds 1630 haar naam ontleent. In de kluizen van de bibliotheek aan het Klooster 12 worden nu ongeveer 35.000 oude drukken bewaard. Deels te leen en deels om op afspraak in te zien. Daarmee is de Athenaeumbibliotheek dé erfgoedbibliotheek van Overijssel.

We willen de schatten graag met het grote publiek delen. Dat doen we dus hier met een wisseltentoonstelling. Heel lang kunnen de boeken hier niet liggen omdat de omstandigheden niet optimaal zijn. In verband met licht, temperatuur en luchtvochtigheid moeten de boeken na een aantal maanden terug naar het Klooster. Sommige boeken kunnen hier niet eens komen, die zijn zo kostbaar dat vervoer geen optie is. Daarom laten we de collectie ook op een andere manier zien. Namelijk via bijzondere animatiefilmpjes.

Ga je rechtdoor, dan loop je de Stiltekamer in. De benaming maakt al duidelijk wat hier de bedoeling is. Niet bellen, niet praten, niet fluisteren, maar stil zijn. Ideaal voor studie, rustig lezen of mijmeren over vroeger terwijl je de tekeningen op de muur bekijkt. Florian de Visser is een van de jonge architecten die zich samen met Jan David Hanrath gebogen heeft over het interieur van de nieuwe bibliotheek. Het stempel dat Florian er op drukt is vooral speels en symbolisch. Op de wand is de geschiedenis van de Proosdij te zien in tekeningen en stukjes tekst.

De andere ruimte in de Proosdij, de Tuinkamer, is wat opener maar zal naar verwachting niet heel luidruchtig worden. Ook die naam spreekt voor zich. De ruimte biedt een prachtig uitzicht op de Proosdijtuin. Daar kun je zitten onder de rode beuk, geplant in 1880. De beuk staat bij de buren, maar wordt door kunstenares Irene Fortuyn virtueel onze kant opgehaald met haar kunstwerk In Zicht. Ze heeft een afdruk gemaakt van de schors van de beuk en een bronzen afdruk daarvan wordt geplaatst in de Proosdijtuin, zodat ook vanuit het perspectief van de bibliotheek de stam in zicht is.

In de Tuinkamer, tegen de muur met de Stiltekamer is een boekenkast geplaatst met daarin de Deventer collectie van de bibliotheek. Het interieur van de Tuinkamer is ontworpen door Jan David Hanrath, de interieurarchitect, maar inrichting van de Proosdij is verder gedaan door BiermanHenket Interieur. Het geeft gelijk aan dat de samenwerking tussen beide bureaus heel harmonieus verlopen is.